ECG training with maquettes - Maketlerle EKG Eğitimi

Dr. Adil Gündoğan. 1990 tarihinde İstanbul Üniversitesi tıp fakültesinden mezun oldum. 2019 yılına kadar değişik sağlık kurumlarında doktor olarak çalıştım. 2019 yılında emekliye ayrıldım. Bu tarihten sonra EKG ile ilgili çalışmalarıma ağırlık verdim.

1999 Marmara depremini takiben, deprem merkezinde bulunan bir devlet hastanesi acil servisinde görevlendirildim. O güne kadar hep sağlık ocaklarında çalışmış, EKG çekmemiş ve yorumlamamıştım. Zaten o zamanlarda sağlık ocaklarında EKG cihazı yoktu.

Bir nöbet sabahında 40 yaşlarında bir erkek hasta mide ağrısı ve baş dönmesi şikayetleri ile getirildi. Önceden midesi ağrırmış, ama o gün en şiddetlisiymiş. Tansiyonu 80/50 idi. Mide ülser düşündüm ve tedavisini düzenledim, damar yolu açtırdım, müşahadeye aldım.

Rahatlama beklerken ağrısı gittikçe artıyordu. Hemşirenin yönlendirmesiyle EKG çektik. Dakikada 37 olan bradikardi dışında bir şey anlamadım. Yılların verdiği alışkanlıkla bradikardi nedeniyle atropin yaptırdım. Nabzı birden 80’lere yükseldi. Ama ağrısı daha da şiddetlendi. Hasta müşahede altında, yakınları etrafımda benden medet beklerken, ben büyük çaresizlik içinde ne yapacağıma karar veremiyordum. Hasta etrafında dolanıyor, hastaya bağlı kalan cihazdan EKG çıktısı alıyor, katlayıp cebime koyuyordum. Yatakta büyük acılar içinde kıvranan hasta beni izliyordu.

Yaklaşık bir saat geçti. Sonunda hasta yakınlarından biri kibarca kulağıma eğilerek ‘Hocam, bizi başka hastaneye göndersen olur mu?’ dedi. Bu istek karşısında hem sevindim ve hem de büyük bir eziklik hissettim. Hasta karşısında güvenimi kaybetmiştim. İl merkezinde bir hastaneye gönderdim.

Hasta gidince cebime baktım. Farkında olmadan yaklaşık on tane EKG çıktısı almışım. Nöbet bitiminde İstanbul’da bir tıp fakültesine gittim. Bir kardiyoloji hocasından EKG’leri yorumlamasını rica ettim. ‘Bunca işimiz varken oturup sana EKG anlatamayız’ şeklinde ters bir cevapla karşılaştım. (Sonradan hocaya hak verdim. EKG bir oturuşta öğrenilecek bir konu değildi). Fakülteden ayrıldım. Tıp kitabevlerini dolaştım, ne kadar EKG kitabı bulduysam aldım. Eve geldim. Elimdeki EKG ile kitaptakileri kıyaslayarak tanı koymaya çalıştım. Gece geç saatlere kadar uğraştım, olmadı. Hiçbir EKG diğerine benzemiyordu. Ertesi gün tanımadığım bir kardiyoloji uzmanının muayenesine gittim. Çok ilgilendi. EKG’yi görünce ilk sorusu '-Bu hasta yaşıyor mu?' şeklinde olunca işin vehametini anlamıştım: Mide ülseri diye bir saat müşahedede beklettiğim hasta meğer büyük bir infarktüs geçiriyormuş. Ağır bir ritim bozukluğuna girmiş ve buna bağlı olarak nabzı-tansiyonu düşmüştü. Beklettiğim süre içinde kalpte kalıcı hasar meydana gelmişti. (Geliş:Hiperakut inferoposterolateral MI+AV tam blok+Nodal ritim)

Acı duygularla hastaneye gittim. Hastanın ismini, telefonunu bulup takip etmeye başladım. Özetle, İstanbul’da bir araştırma hastanesine götürülmüş, yoğun bakıma alınmış, pil takılmış, by pass olmuş ve 6 ay yaşayarak ölmüştü.

Vefat haberini aldığımda çok üzülmüştüm. Hastalanmış, bana gelmişti. Güvenmişti. Ama ben vazifemi yapamamıştım, o güvene layık olamamıştım.

Aradan yıllar geçti. Acılar içinde kıvranan hastamın benden medet uman bakışlarını hatırladıkça büyük bir ağırlık altında ezildiğimi hisseder, vicdan azabı duyarım. Ama deprem gibi olağanüstü bir durumda acilde çalışmak zorunda kaldığımı ve bu olayla bu şartlarda karşılaştığımı düşünerek teselli bulurum.

O günlerde bir ara bu işi yapamayacağımı düşünmüş ve istifa dilekçesi vermiştim. Başhekim, beni çağırıp istifadan vazgeçirdi. Bu işi öğrenmekten başka çarem yoktu. Part-time olarak yaptığım ek işi bıraktım. Nöbet dışındaki vaktimi kitap okumaya ve EKG öğrenmeye ayırdım. Acile gelen hastalarda ufak bir şüphede bile EKG çekmeye başladım. Sadece göğüs ağrısında değil; bayılma, çarpıntı, midesi bulantısı, baş dönmesi, omuz ağrısı, sebebi belirsiz terleme gibi türlü türlü dahili şikayetlerle gelen hastalara hem de çift nüsha EKG çektiriyordum.(Çünkü infakrtüs her türlü şikayetle geliyor ve atlanıyordu). Nüshanın birini hastanın dosyasına koyuyor, diğerini kendime saklıyor, ertesi gün kardiyoloji uzmanlarına gösteriyor ve tanıda varsa hatamı düzeltiyordum.

Fazla EKG çektirdiğim için hemşireler, haklı olarak zamanla rahatsız olmaya başladılar. Birlikte iki hemşireyle kaldığımız nöbette ortalama 250’e yakın hasta geliyor ve yaklaşık 30-40 hastaya hem de çift nüsha EKG çektiriyordum. Az iş değildi. Hemşireler bir gün başhekime çıkar ve ‘-Neredeyse elindeki siğille gelen hastaya bile EKG çektiriyor, doktor beyin elektroları rüyalarımıza girmeye başladı’ diye serzenişte bulunurlar. Başhekim beni çağırdı. ‘Bu kızları delirteceksin oğlum, bu kadar EKG istenir mi?’ şeklindeki ikazına cevaben benim EKG bilmediğimi ve bu şekilde öğrenmeye çalıştığımı söyledim. Anlayışla karşıladı ve benim nöbetlerime ek bir hemşire vermeye başladı.

Zamanla mesai arkadaşlarım benden EKG yorumunda yardım istemeye başladılar. Hatta bazılarıyla nöbetlerde anlaşma yapıyorduk: Travmalara onlar bakacak, kardiyaklara ben…

Aradan zaman geçer…

Sağlık müdürlüğünün ve hastanelerin talepleri üzerine hekim ve hemşirelere EKG eğitimi vermeye başladım. Bazı konular ezber kalıyor, iyi anlaşılamıyordu. Nasıl kolaylaştırabilirim diye çok düşündüm. Çünkü acil servislerin en kritik hastaları kalp krizleri ve ritim bozukluklarıdır. Atlanan bir vaka ölümle sonuçlanıyordu.

Sonunda kalp maketi yaparak EKG’yi maket üzerinde, somut bilgilerle anlatmaya karar verdim. Bir tornacı ve bir marangozla anlaşarak ahşaptan yaklaşık 100 cm. çapında büyük kalp maketi yaptık. Özel olarak yaptırdığım torna bıçaklarıyla ve ağaç kesme motoruyla iç boşluklarını oyduk. Özel planyalarla dış kısmını şekillendirdik. Oto boyacıda maketlerin farklı kısımlarını farklı renklerle boyattım. Kırmızı silikon kullanarak kalbin damarlarını yaptım, anatomik yapıya uygun olarak maketin dış yüzeyine yerleştirdim. Elektrik kablosu, bobin teli ve led lambaları kullanarak kalbin elektrik ileti sistemini yaptım, içine yerleştirdim. Ankara’da EKG cihazı üreten bir firmanın AR-GE müdürüyle tanıştım ve ona bir elektronik devre yaptırdım. Entegreye normal ve anormal ritimleri programladık ve sonunda bu maketle eğitim vermeye başladım. Artık kalp krizinde oluşan dalga hareketlerinin, ritim bozukluklarının tamamını sebepleriyle birlikte canlı olarak maket üzerinde gösteriyordum. Acil nöbetlerim haricindeki zamanımda günde ortalama 12 saat çalışmayla yaklaşık bir yıl süren ve çok para harcadığım projem sonuçlanmış, ortaya yeni bir EKG eğitim modeli çıkmıştı. Defalarca kitap okunarak anlaşılamayan, ezbere kalan konuların, maket üzerinde bir kez görmekle, bir daha unutulmayacak şekilde öğrenilmesi sağlanmıştı.

Nitekim eğitimlerime katılan on bine yakın kursiyerden aldığım geri bildirimler bu eğitimlerimin kalitesini belgeler niteliktedir.

...

Kalp hastalıkları çok sayıda can kaybına, ciddi oranda sakatlıklara neden olduğundan tedavisi hayati öneme haizdir. Bu hastalıkların tanı ve takibinde EKG’nin vazgeçilmez bir yeri vardır.

EKG, kalpte dolaşan elektrik akımının kağıda kaydedilmesidir. Kalbin pili dediğimiz sinüs düğümünden veya diğer odaklardan çıkan anormal akımlar kalpte yayılmaları esnasında elektriksel vektör oluştururlar. Bileşke vektör olarak EKG alıcısına -elektrod- yaklaşanlar pozitif ; uzaklaşanlar negatif dalgalar oluştururlar.

Bilindiği gibi vektör bilgisi fizik konusudur. Her fizik olayında olduğu gibi EKG eğitiminde de kuramsal bilgiyle yetinmeyip somut olarak elle tutulur, gözle görülür ekipmanlarla eğitimi desteklemek akılda kalmasını ve nedenleriyle birlikte konunun iyi anlaşılmasını sağlayacaktır. Bu maket çalışmamız bu düşünceden hareketle geliştirilmiştir.

Kalpte dolaşan elektrik akımı nasıl vektör oluşturur? Bu vektörler dalgalara nasıl dönüşür? Pozitif ve negatif defleksiyon ne demektir? Ne gibi ve nasıl dalga hareketi oluşturur? Patolojik durumlarda ne gibi ve neden değişiklik olur? Örneğin infarktüste ST segmenti neden ve nasıl kayar?, nekroz safhasında Q dalgası nasıl ve neden oluşur?, iskemide T dalgası nasıl negatifleşir? , dal blokunda QRS kompleksi neden genişler, R dalgası neden çentikleşir?, ventriküler taşikardi neden geniş kompleks olur?,AV bloklarında PR segmenti neden değişir?,ventriküler fibrilasyon neden ve nasıl oluşur,kalp neden kasılmaz?, defibrilasyon kalpte elektriksel hareketlilikte nasıl etki yapar?... İskemide ve aritmilerde elektriksel hareketlilik nasıl ve neden değişir…daha nice merak ve soru…acil servislerde karşılaşılan iskemik ve aritmik vakaların tamamı 5 saatte gibi kısa bir süre içinde kursiyerleri sıkmadan,zevkle ve karşılıklı soru-cevapla maket başında öğrenilmesi sağlanmaktadır.